Verhalend ontwerpen over schaamte

“Geen idee hoe ik stukken uit mijn eigen biografie kon leren om  – verhalend te ontwerpen. Nu draai ik mijn hand er niet voor om”

Verhalend ontwerpen

Verhalend ontwerpen kun je leren. “Zal  ik voorbeelden van mijn eigen diepste schaamte eens met jou delen?” vroeg ik. “Zoals ik dat ook doe tijdens mijn trainingen biografisch werken?” 

Ik sprak mijn collega Begeleidingskundige. Ze vroeg wanneer en hoe  ik mijn eigen verhalen inzette tijdens mijn trajecten.

Ik vertelde dat ik mijn verhalen ontwerp naar aanleiding van de situatie die zich voordoet.

“Schaamte?” zei ze. “Jij??”

“Ja ehhh…waarom niet? Iedereen kent toch wel schaamte?? Of niet…”

Ik zei vóór deze discussie dat het thema schuld en schaamte bijna elke sessie wel terugkeerde tijdens de sessies. “Okay”, zei ze. Ja. En ik bewerk dat voor mijn coachees naar hun behoefte. “Lastig” beluisterde ik. Het werkt toch door op wat professionals willen of wat ze kunnen of mogen op de werkvloer.

Zeker.

“Maar hoe doe jij dat dan? Hou jij geen afstand?“

“Ja hoor,” zei ik. “Ik weet waar Margré begint, en waar ze ophoudt omdat het te privé is. Zelfkennis…” Ze bleef nieuwsgierig – dat voelde ik. Er is iets wat we met zijn allen willen weten over diepere gevoelens …prima.

Ik vertelde dat opgroeien in armoede bij mij bijvoorbeeld leidde tot een zeer laag zelfbeeld. Vroeger. Maar soms nog. Ik ervoer schaamte over wie ik was. Over mijn identiteit, schaamte over het verdriet dat ik voelde,  omdat ik onmachtig was om dat weg te stoppen. Falen.

Schaamte voor wie ik was werkte nog  langdurig door in mijn latere werkende leven. Wie dacht ik wel niet dat ik was? Vandaar dat ik het soms gebruik bij werkende professionals. Het was in het opzetten van mijn loopbaan alsof ik eeuwig  tegen een glazen plafond aan beukte. Dat thema herkennen mensen.

Verhalend ontwerpen bij herkenning

Verhalend ontwerpen aan de hand van je biografie doe je vanuit herkenning van een levensthema. Ik vertelde toen aan mijn collega dat coachees meestal wel herkennen dat er ‘iets is” wat hen tegenhoudt om zich daadwerkelijk te ontplooien.

Ze weten bijna nooit wat. Ik ook niet op dat moment.

Daarom start ik in dergelijke situatie ervaringsverhaal op. Ik schets hoe ik hoe diepgewortelde patronen bij mij  soms nog een rol spelen. En hoe dat bij hen zit.

“…bij ons thuis hadden mensen met geld (dat waren ZIJ) gevoelsmatig meer in de pap te brokkelen dan WIJ. Wij lieten ons de les lezen in alles.” Wij en zij ….dat zijn patronen die ook iedereen wel herkent, met name op het werk. Het eenheidsdenken is nog erg ver weg.

Mijn moeder zei bijvoorbeeld vroeger: “Dat is niet voor ons soort mensen” of “ga maar van school af, leren is te zwaar voor jou. Wij zijn te dom, wij kunnen niet doorleren.”

Jaaah.. dán komt de herkenning van het thema Wij en Zij. Eén coachee zegt dan: “Wat raar. ik stel mijn regiebehandelaar eigenlijk altijd wel boven mij. Alsof hij toch meer de waarheid in pacht heeft…of zo? Als hij zegt dat mijn aanname niet klopt, geloof ik hem. Terwijl ik het net heb geleerd op school! “

Ja das best gek. Hij vertelde namelijk dat hij de regiebehandelaar in het team veruit de slechtste ideeën heeft  – in zijn ogen –  voor cliënten.

Ik vraag: “In hoeverre heeft het WIJ-ZIJ denken dan te maken met status?” Direct: “Ja veel”. Ik ontwerp mijn verdere verhaal ter plekke.

Ik zeg tegen mijn collega, wat ik welke ervaring  ik verder gebruik als onderlegger. “Ikzelf was een intelligent meisje en ik had vroeger stiekem de universiteit al  in mijn hoofd. Mijn ouders hadden alleen lagere school doorlopen. Elke motivatie vanuit hen bleef uit. 

Mijn levensthema als middel

Loyaal als ik was aan mijn ouders presteerde ik liever zo slecht mogelijk – volgens hun verwachting dat we toch niets voorstelden. Mijn overleving  om trouw te blijven aan hen  was groot. Ik schaamde mij om met een 9 thuis te komen.  “Geleerde mensen” (voor wie dat dan ook waren in mijn ouders ogen) waren niet erg geliefd bij ons…zo ontstond een kloof.” 

Tijdens het ontwerpen van mijn verhaal zet ik soms zet ik tijdens de sessies dan de 5-kloven theorie in. Meestal komt de kenniskloof er als belangrijkste herkenning uit. Het gevoel dat je kennis aan eigenwaarde koppelt.

“Hoe kwam je daar dan los van? Heeft iemand jou later gestimuleerd om te gaan studeren?” 

Dat vragen coachees. Mensen willen altijd oplossingen. Nee hoor. Zo gemakkelijk verliep dat niet bij mij.

Herstel als leidraad

Dan ontwerp ik een verhaal van herstel. “Herstel bestond uit het durven toelaten van de angst …dat ik misschien tóch iemand was? Ja. Ik moest gezien en gehoord worden door mezelf. Door die behoefte om te studeren en carriëre te maken aan anderen te vertellen. Ik schaamde me  opnieuw dood! Wat kinderachtig allemaal…op mijn 35e! Dat waren dus opnieuw ondermijnende gedachten …maar ik ervoer de keuze om ze wel of niet te geloven. Dat bewustzijn vormde mijn herstel”

Mijn collega reageerde dat schaamte een herkenbaar thema was ook voor haar coachees. Dat ze zich inhielden om hun potentieel te benutten.

Maar ga je dan niet te diep zei ze? Ik vroeg: “Vind jij het te diep voor jezelf? Om te doen?” Ja. Maar dat kun je leren als professional. Zie biografisch werken als professional. 

Gevoelens van schuld en schaamte spelen door in onze beroepsidentiteit. In ons werk als therapeut of docent.  En gevoelens  en gedachten plus het gedrag daarvan dat onderzoeken wij als begeleidingskundige. Indien de cliënt dat wenst. Toch?

Een dergelijk verhaal deel ik met mijn coachees. Het inspireert hen weer om hun eigen verhalen te ontwerpen. Dat doen we dan ook met een creatieve werkvorm.

Ik weet dat ik met deze verhalen mijn coachees  rust geef en de nodige inspiratie om hun beroepsidentiteit onder de loep te nemen. In wat hen nog  belemmert om door te groeien. Ieder mens heeft immers oneindig veel meer potentieel dan wat we nu benutten. Ik zal nooit loslaten om dat er proberen uit te halen.

Het  blijft voorlopig als werken vanuit het twee werelden. Zelfonthulling kan voelen als een risico in een mensgericht vak. En leven vanuit het hart betekent  spontaan zijn, eerlijk. Zelfonthulling vraagt moed, maar ons hart is roekeloos en ontembaar…en dat helpt.

Het hart volgt zijn eigen  weg, ongeremd door logica. Daarin ligt de kracht om echte connecties te maken en een authentiek werkend leven te leiden.

Liefs, Margré