Gaslighting leidinggevende
Emotionele manipulatie op de werkvloer
Gevaarlijke praktijken van een gaslighting leidinggevende
Bas werkt als een intern begeleider op een basisschool. Hij deelt de betekenis van psychologische onveiligheid voor hem tijdens één van mijn trainingen: “…Op een gegeven moment begon ik echt te twijfelen aan mijn eigen manier van denken. Niet normaal – het zit me nog hoog. Zij – mijn leidinggevende beantwoordde structureel mijn mails niet. Ze zei dingen als ”Dat herinner je je niet goed, ik heb ze nooit ontvangen.’
Ik dacht: ik zal ze wel verkeerd hebben verstuurd dan… ?
Daarna werden kleine foutjes extra uitvergroot door haar en mijn inzet werd ineens ondermijnd waar anderen bij waren. Ik voelde me steeds kleiner en begon te denken dat ik misschien toch niet geschikt was voor dit werk, dit team. Collega’s zeiden wel dat zij technieken gebruikte die vergelijkbaar waren met tactieken van manipulators. Oppassen dus …typje Trump. Ik vond haar daarentegen altijd toch wel heel meegaand naar de leerlingen. Ze meende het niet, dacht ik.
Zo beschuldigde zij mij van ‘negatief gedrag’ wanneer ik toch problemen met bepaalde leerlingen wilde aankaarten. Ze draaide de zaken zo dat het leek alsof mijn reacties niet relevant waren. Opgelost voor haar.
Bijvoorbeeld, als zij afspraken die ik wilde maken negeerde en ik daarover verontwaardigd reageerde, gebruikte zij mijn reactie om mij neer te zetten als iemand met een overgevoelig karakter. Ik had soms thuis ook zo mijn problemen, waardoor ik dit geloofde.
Echt zo waardeloos en verraden voelde ik me daarna. Het lag vast aan mij en het snoerde me de mond. Het rare is dat ik me daar helemaal niet bewust van was. Ik zat gevangen. Ik was een trekpopje geworden zonder eigen denkvermogen.
Na een tijdje werd het bijna onmogelijk om nog iets recht te zetten, want zij stelde zichzelf óók op als mijn beschermer. Zij raadde aan om minder contact te onderhouden met ‘bepaalde collega’s die negatieve denkbeelden veroorzaakten in ons team’. Niet goed voor mij…..wat lief. Gaf ze me nu dan toch gelijk? Ja! Ik vergaf haar heel snel wat ze me verder had voorgelogen. Dankbaar dat ze me toch zag staan.
Ik volgde haar advies op omdat ik haar geloofde. Toen ik uiteindelijk geïsoleerd raakte van mijn collega’s, werd elke poging tot communicatie met hen door haar geframed als toch té opdringerig gedrag. Ik deed het allemaal.
Het betekende ook dat ik compleet van het padje raakte. Elke dag trachtte ik meer en meer mijn best te doen om haar te pleasen. Ze had me geïsoleerd van de rest en ik vertrouwde de anderen niet meer. Verlamd door angst. Dat veroorzaakte ruzies, ook thuis.
Mijn vriendin haalde me uit de hypnose – gelukkig. Zij kon nog tot mij doordringen. Ik heb mezelf een tijdlang ziek gemeld om er uit beetje uit te komen. Mijn waarheid.
Het voelde alsof ik mijn grip op de realiteit verloren was.. Daarover voel ik nu nog heel veel schaamte en vernedering. Dat zeg ik eerlijk. Ik werk er ook niet meer vanwege gevoel van gezichtsverlies.
Ik wil hier onderzoeken (in de training gasligting stoppen) wat in vredesnaam heeft veroorzaakt dat ik nooit eerder heb ingegrepen?, “
In die vraag begeleid ik je om daar zelf een antwoord op te gaan geven door dit best diepgaand te onderzoeken.
Gaslighting zinnen die een leidinggevende kan gebruiken
- “Je reageert altijd zo overdreven.”
- “Je begrijpt de situatie gewoon niet.”
- “Dat heb ik nooit gezegd, je verzint dingen.”
- “Je bent te gevoelig, het is gewoon een grapje.”
- “Misschien is deze functie gewoon te hoog gegrepen voor je.”
- “Je vergeet altijd afspraken, je moet beter opletten.”
- “Het ligt niet aan mij, iedereen ziet het probleem bij jou.”
- “Je maakt altijd problemen waar die niet zijn.”
- “Je kunt nooit tegen kritiek.”
- “Je probeert altijd de schuld bij anderen te leggen.”
Wat is gaslighting?
Gaslighting is een specifieke vorm van emotionele manipulatie waarbij iemand systematisch wordt ondermijnd. Het begrip vindt zijn oorsprong in het toneelstuk “Gas Light” uit 1938, waarin een man zijn vrouw probeert te laten geloven dat ze gek wordt door subtiele veranderingen in haar omgeving aan te brengen en haar vervolgens te overtuigen dat ze zich deze veranderingen alleen maar inbeeldt.
Technieken van gaslighters
Gaslighters gebruiken diverse technieken om hun slachtoffers te manipuleren en te destabiliseren, zowel in privé sfeer als op het werk. Overigens gebeurt dit in 90 procent van de gevallen vanuit het onderbewustzijn. Daar heeft deze persoon ook zijn eigen drijfveren voor (als mens). Hier zijn enkele veelgebruikte technieken die een gaslighting leidinggevende kan toepassen:
- Ontkenning: verzwijgen van gebeurtenissen, zelfs als er bewijs is, om het slachtoffer aan zijn of haar eigen geheugen te laten twijfelen.
- Verdraaiing van de waarheid: zij draaien verhalen zodanig dat zij als de leidende partij overkomen en het slachtoffer als vergeetachtig of overgevoelig.
- Isolatie: ze trachten het slachtoffer te isoleren van collega’s zodat de steun van anderen wegvalt.
- Verwarring: ze geven tegenstrijdige informatie of wijzigen plotseling hun standpunt, waardoor het slachtoffer in verwarring raakt en het gevoel krijgt de realiteit niet meer te kunnen volgen.
- Oorzaak en gevolg omdraaien: ze lokken een boze reactie uit door bijvoorbeeld afspraken te negeren en wanneer het slachtoffer hierop geïrriteerd reageert, gebruiken ze deze reactie om het slachtoffer neer te zetten als veeleisend.
De rol van vertrouwen
Vertrouwen en gebrek aan zelfliefde bij het slachtoffer speelt een cruciale rol in de dynamiek van gaslighting. Een leidinggevende bevindt zich in een machtspositie. Er is altijd sprake van een afhankelijkheid.
Wanneer deze positie wordt misbruikt om iemand te manipuleren, voelt het slachtoffer zich niet alleen verraden, maar ook vernederd en machteloos. Het is juist dit misbruik van vertrouwen dat gaslighting zo ontwrichtend maakt, omdat het de basis van menselijke verhoudingen ondermijnt.
De betekenis van gaslighting door een leidinggevende in je leven vergeet je nooit.
Gaslighting, racisme en seksisme
Gaslighting is niet beperkt tot leidinggevenden of privé interacties; het kan ook een structureel karakter aannemen en verweven zijn met bredere systemen van onderdrukking zoals racisme en seksisme.
Momenteel zien we dit heel sterk opkomen.
Wanneer directies of bevolkingsgroepen bepaalde minderheden of vrouwen systematisch ondermijnen, versterken zij bestaande ongelijkheden en discriminatie.
Dit kan zich uiten in het ontkennen van racisme of seksisme op de werkvloer, het minimaliseren van klachten over discriminatie, of het afschilderen van slachtoffers als overgevoelig of irrationeel.
Waarom gaslighting immoreel is
Gaslighting is immoreel omdat het de mentale integriteit van het slachtoffer schendt. Tevens ontstaat er een cultuurverandering waar polarisatie plaatsvindt. Lees mijn pagina over cultuurverandering organisatie. Het is een vorm van psychologisch geweld die kan leiden tot ernstige gevolgen zoals angst, depressie en of nog erger: suïcidaal gedrag.
Conclusie
Gaslighting door een leidinggevende is een gevaarlijke vorm van emotionele manipulatie die diepgaande gevolgen kan hebben voor het slachtoffer, maar ook voor het hele team. Het is belangrijk om bewustzijn te creëren over deze vorm van misbruik en om teamleden te ondersteunen en te beschermen.
Werkplekken moeten omgevingen zijn waar respect en vertrouwen centraal staan, en waar manipulatief gedrag niet wordt getolereerd.
Het bewustzijn over de schadelijke impact van een gaslighting leidinggevende is essentieel voor het creëren van een niet-toxische werkcultuur. Het herkennen en aanpakken van dit gedrag is een belangrijke stap naar een gezonde werkplek.
Liefs Margré
Recente reacties